ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย ในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมาเราจะได้ยินคำนี้บ่อยๆ มากๆ เลยค่ะ เพราะเนื่องจากมีการแพร่ระบาดครั้งใหญ่ของโรคโควิด-19 เป็นโรคที่จะสร้างความเสียหายมากมายให้กับคนที่ ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอนั่นเอง ทำให้เราเห็นว่า บางคนเป็นโรคนี้ แป้บเดียวก็รักษาหา หรือบางคนอาจจะเป็นหนักถึงขั้นล้มหมอน นอนเสื่อ หรือเสียชีวิตเลยก็ได้ ทั้งหมดนี้ เกิดจากความแข็งแรง หรือภูมิคุ้มกันในร่างกายของแต่ละคนนั่นเอง
วันนี้ Hydrohealth ขอพาเพื่อนๆ มารู้จักกับ ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย กันค่ะ ว่ามันคืออะไร มีหน้าที่อะไรบ้าง? แล้วเราจะเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน ให้ร่างกายเราแข็งแรง ไม่เจ็บป่วยง่ายได้อย่างไร
ระบบภูมิคุ้มกัน (Immune System) คืออะไร?
ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายเป็นสิ่งที่ช่วยปกป้องร่างกาย และสุขภาพเราจากสิ่งเร้าภายนอก โดยการสร้างความแข็งแรงจากภายในร่างกาย ประกอบไปด้วยอวัยวะและเซลล์หลากหลายชนืดทำงานร่วมกันเพื่อช่วยปกป้องร่างกายจากสิ่งแปลกปลอมและเชื้อโรค
ระบบภูมิคุ้มกันมีหน้าที่อย่างไร?
ระบบภูมิคุ้มกันมีความสามารถในการจดจำแยกแยะระหว่างเซลล์ที่มีสุขภาพดี และเซลล์ที่ไม่ดี เมื่อระบบภูมิคุ้มกันเจอเซลล์ที่เป็นตัวอันตรายต่อสุขภาพมันจะส่งสัญญาณ DAMPS (danger-associated-molecular-patterns) ทันที
สัญญาณอันตรายที่ส่งผลให้ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายทำงานมีดังนี้
- การติดเชื้อบางอย่าง ไม่ว่าจะเป็นเชื้อแบคทีเรียที่ไม่ดี เชื้อไวรัสเป็นต้น
- การรับพิษจากการถูกกัด หรือต่อยของสัตว์มีพิษ
- การที่ร่างกายบางจุดถูกทำลายแบบไม่ติดเชื้อ เช่นการถูกเผาไหม้
- เซลล์ที่มีลักษณะผิดปกติ เช่น เซลล์มะเร็ง
สิ่งเหล่านี้จะก่อให้เกิดการส่งสัญญาณของระบบภูมิคุ้มกันทันที และเมื่อมีการส่งสัญญาณดังกล่าวระบบภูมิคุ้มกันจะทำการจดจำเชื้อหรือเซลล์ หรืออาการนั้นและกำจัดมันออกไปทันที
กลไกการสร้างภูมิคุ้มกันของร่างกายเป็นอย่างไร?
ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายแบ่งออกเป็น 2 ส่วนคือ
1. The innate immune system
คือระบบภูมิคุ้มกันที่มีมาแต่กำเนิด เช่นผิวหนังกำพร้า กระจกตา น้ำมูกของเหลวที่ร่างกายสามารถผลิตขึ้นเพื่อปกป้อง ดักจับสิ่งแปลกปลอม
2. The adaptive immune system
คือระบบภูมิคุ้มกันที่ร่างกายค่อยๆ พัฒนาขึ้นในภายหลัง หรือเรียกว่า “แอนติบอดี้” ที่เม็ดเลือดขาวเป็นผู้สร้างขึ้นเพื่อปกป้องร่างกายจากเชื้อโรคที่มารุกรานในร่างกาย ซึ่งระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายทั้ง 2 ส่วนนี้ทำงานร่วมกัน ทั้งปกป้อง ดักจับ และทำลายเชื้อโรค สิ่งแปลกปลอมที่เข้ามาทำอันตรายกับสุขภาพร่างกายของเรานั่นเอง
ประเภทของระบบภูมิคุ้มกันมีอะไรบ้าง?
ที่เราเข้าใจว่า เม็ดเลือดขาวคือฮีโร่ ที่ช่วยปกป้องร่างกายจากเชื้อโรคจริงๆ แล้ว ฮีโร่ไม่ได้มีแค่เม็ดเลือดขาวอย่างเดียวเท่านั้น ทั้งหมดเกิดจากอวัยวะภายในร่างกายที่สร้างกลไกลเอาตัวรอดไว้เต็มไปหมด โดยมีอวัยวะจุดอื่นๆ ที่ช่วยในเรื่องระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายดังนี้
ต่อมน้ำเหลืองประเภทเดียวกันกับต่อมทอลซิล
จะอยู่ที่เยื่อบุหลังโพรงจมูก โดยจะทำหน้าที่เป็นจุดเก็บเม็ดเลือดขาว และจะคอยส่งสัญญาณเตือนเมื่อร่างกายเกิดการติดเชื้อขึ้น
ไขกระดูก
มี 2 ชนิดคือ ชนิดสีเหลืองและสีแดง ทำหน้าที่สร้างเม็ดเลือดขาวและเม็ดเลือดแดงให้กับร่างกาย
ต่อมน้ำเหลือง
อวัยวะขนาดเล็กหน้าตาเหมือนถั่ว มีหน้าที่ทำลายเชื้อโรค ดักจับไวรัส แบคทีเรีย และสิ่งอื่นๆ ที่อาจจะก่อให้เกิดการเจ็บป่วย
หลอดน้ำเหลือง
เป็นท่อน้ำเหลืองที่มีลักษณะคล้ายเส้นเลือด คอยส่งเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์ เป็นเซลล์ที่มีหน้าที่ในการค้นหาสิ่งแปลกปลอม และทำลาย ไปยังจุดต่างๆ ของร่างกาย
ม้าม
อวัยวะภายในร่างกายที่ช่วยขจัดเชื้อโรค และเซลล์เม็ดเลือดแดงที่ตายแล้วออกจากกระแสเลือด
ต่อมไทมัส
ป็นต่อมขนาดเล็กที่อยู่ด้านหลังกระดูกตรงช่วงออก ถือเป็นอวัยวะที่สำคัญต่อระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายทำหน้าที่เกี่ยวกับปฎิกริยาภูมิแพ้ และการไม่ยอมรับเนื้อเยื่อแปลกปลอมที่ปลูกถ่ายกับร่างกาย ป้องกันการติดเชื้อจากเชื้อโรคต่างๆ เช่น เชื้อแบคทีเรีย ไวรัส เชื้อรา
ต่อมทอนซิล
กลุ่มเนื้อเยื่อประเภทต่อมน้ำเหลือง ที่เกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย มีหน้าที่หลักในการจับและทำลายเชื้อโรคที่เข้าสู่ร่างกายทางระบบทางเดินอาหาร
หากระบบภูมิคุ้มกันทำงานผิดปกติจะก่อให้เกิดโรคอะไรบ้าง
จะเกิดอะไรขึ้นหากระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายทำงานบกพร่อง หรืออ่อนแอลง ร่างกายที่อยู่ในภาวะนี้ก็จะมีการติดเชื้อได้โดยง่าย และเกิดโรคหลายโรคตามมาในที่สุด ซึ่งโรคที่จะเกิดเมื่อมีอาการภูมิคุ้มกันผิดปกติก็คือโรคที่เกี่ยวกับภูมิแพ้ ไม่ว่าจะเป็นภูมิแพ้ตัวเอง ภูมิคุ้มกันบกพร่อง ทำให้ป่วยง่าย รักษายาก หรือเป็นมะเร็ง
จะเห็นได้ว่าระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายถือว่าเป็นสิ่งสำคัญมากๆ ที่จะทำให้เรามีสุขภาพที่ดี และมีชีวิตที่ยืนยาวนะคะ โรคไข้หวัด หรือโรคประจำฤดูที่เราเป็นทุกๆ ปี ร่างกายเราจะจดจำเชื้อนั้นและพัฒนาตัวเอง ให้สามารถเอาชนะโรคเหล่านั้นได้ ง่าย และรวดเร็วขึ้น
ทั้งหมดนี้ก็คือความสำคัญของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย เราสามารถรักษาการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายให้ดีขึ้นได้ไม่ยาก ด้วยการเลี่ยงการทานของมัน เค็ม หวาน แอลกอฮอล งดสูบบุหรี่ ออกกำลังกาย เพื่อควบคุมน้ำหนัก และพักผ่อนให้เพียงพอ
การมีสารพิษสะสมในร่างกายมากๆ ก็อาจจะทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงได้ ดังนั้นการดีท็อกซ์ลำไส้และระบบน้ำเหลืองจะช่วยทำให้ร่างกายได้ขับของเสียออก เพื่อให้ภูมิคุ้มกันทำงานได้อย่างปกตินั่นเอง